İçindekiler
Bina güçlendirme yapılmadan önce bina yapısal olarak analiz edilerek hangi yöntemin doğru olduğuna karar verilmelidir. Binayı güçlendirmek mi yoksa kentsel dönüşüm kapsamında yıkıp yeniden inşa etmek mi sorusunun yanıtı binanın teknik analizinden sonra ortaya çıkar.
Her bina, bulunduğu konum ilçe ve imar planı farklılıklarına bağlı olarak farklı değerlendirilir. Binanın yeniden yapılması halinde kat ve kullanım alanlarında bir değişiklik olmayacaksa binayı yeniden yapmak sağlıklı bir çözüm olabilir. Öte yandan yasal sınırlamalar dolayısıyla binanın yeniden yapılması halinde alan kaybı yaşanıyorsa bu durumda bina güçlendirme çalışması yapmak doğru olabilir. Binanın bina güçlendirme çalışmasına uygun olup olmadığı veya uygunsa hangi yöntem kullanılarak güçlendirme yapılması gerekliliği analiz çalışması ile ortaya çıkar.
Bina güçlendirme ile ilgili çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Bu yöntemler bina çeşitlerine göre farklılıklar gösterebilir. Çalışmalara başlamadan önce güçlendirme yapılacak binanın analizleri çıkarılıp, çeşitli incelemeler doğrultusunda en uygun yöntem izlenmelidir. Bina güçlendirme yöntemlerinden bazıları şunlardır;
Binanın mevcut projesi ile binanın rölevesi arasında herhangi bir fark olup olmadığı kontrol edilir. Binanın taşıyıcı elemanlarında proje ile herhangi bir farklılık olup olmadığı tespit edilir. Binanın zemin etüdü ve karot analizlerine göre ise binanın performans haritası çıkartılır. Bu doğrultuda bina güçlendirme çalışmasına ilişkin genel bir rapor hazırlanır ve bina güçlendirme analizi tamamlanmış olur. Bina güçlendirme analizi sonrasında binaya en uygun güçlendirme modeli ve bunun yaklaşık maliyeti ortaya çıkmış olur.
Mevcut yapıların büyük bölümü bugünkü şartlara göre yapılmamıştır. Mevcut yapıların büyük bölümü inşa edildikleri tarihteki şartlara göre de yapılmamıştır.
Yapılmış olanların da zamana ya da yaşanılan depremlere bağlı etkiler nedeni ile deprem yükü taşıma güçlerinde önemli azalmalar oluşmuş olabilir. Güçlendirme, yapıyı revize edecek, yapıya hayat verecek bir uygulamadır.Fakat gerekli analizler yapılmadan yapının genel özellikleri zemin ve malzeme özellikleri konusunda gerekli gözlem ve deneyler yapılmadan kesinlikle güçlendirme yapılmamalıdır. Aksi halde yapısal riskleri azaltmış değil arttırmış olabiliriz.
Bu sorunun cevabını verebilmek için dört husus göz önünde bulundurulmalıdır.
Binanın depreme karşı dayanıklı olup olmadığı nasıl anlaşılır sorusunun cevabı binanın yapısal riskinin ölçülmesiyle yanıtlanır. Bir binanın deprem açısından güvenli olup olmadığı şu maddelere bakılarak söylenebilir;
Bu maddelere ek olarak yapılaşma sırasında bilinen fay hatlarına yakınlaştıkça risk de artar. Olası depremin büyüklüğü veya şiddeti yüksek risk taşıyan bölgelerde yapılaşma ile doğru orantılı olarak binanın dayanımını etkileyebilir.
Bina güçlendirme yöntemlerini analiz ettiğimize göre bu güçlendirmenin neden yapılması gerektiği ile ilgili detaylara göz atalım. Bina güçlendirme çalışmaları deprem riski veya yıkılma riski barındıran binalara uygulanabilir. Ek olarak güçlendirme çalışmaları var olan binayı sağlamlaştırmak ve gelecekte olası tehlikelerden kaçınmak adına yapılabilir. Bina güçlendirme aşağıdaki nedenlerden dolayı avantajlıdır;
Bina güçlendirme, yapı özelliklerine bağlı olarak farklılık gösterir. Bir yapı için uygulanan güçlendirme yöntemi diğer yapı için uygun olmayabilir. Yapılar ayrıntılı şekilde incelendikten sonra güçlendirme yöntemine karar verilmelidir. Güçlendirme çalışmasına başlamadan önce ilgili bina hakkında doğru çalışmaların yapılması oldukça önemlidir.
Bu sorunun cevabı teknik olarak evet. Fakat maliyet yaklaşımı devreye girmektedir. Güçlendirme maliyeti yeniden yapım maliyetine yaklaşırsa binanın yıkılarak yeniden yapılması teknik olarak daha uygun olur. Yapının güncel imar durumundaki ciddi azalışlarda (kat azalışı, oturma alanının küçülmesi) güçlendirme maliyeti fazla çıkar ise de güçlendirme yaptırmak kat maliklerine daha fazla değer sağlayacaktır.
Bina güçlendirme yaptırmadan binalarını depreme karşı dayanıklı hale getirmek isteyen yapı sahiplerinin akıllarındaki en önemli sorulardan bir tanesi de bina güçlendirme yaptırmak işe yarar mı sorusu.Uygulama yaptırmadan önce söz konusu yapının analizini doğru yapmak bu noktada önem taşıyor.
Her yapı, üzerine inşa edildiği zemin, yapım koşulları, yapım yılı, kullanılan malzeme kalitesi, işçilik ve yıpranma dereceleri göz önüne alındığında birbirinden farklıdır. Bu nedenle betonarme yapılar için tek bir çözüm yönteminden bahsetmek mühendislik açısından doğru olmayabilir.
Bina güçlendirme uygulamasının söz konusu bina için uygun olup olmayacağı yapılacak analiz çalışması sonucu ortaya çıkar. Mühendislik ekibinin gerçekleştireceği analiz çalışması sonrasında bina güçlendirme uygulamasının bina için doğru yöntem olup olmadığına karar verilir. Riskli olduğu ortaya konulan binanın gerekli statik değer aralıklarında olması durumunda bu uygulama depremden korunmak için son derece güvenli bir yöntemdir. Uygulama ile binanın temelinden başlanarak taşıyıcı kolonları daha dayanıklı hale getirilir.
Depremde yapıların özellikle taşıyıcı unsurları zarar görür. Statik hesaplamalar yapılarak binanın zayıf noktalarını tespit etmek mümkündür. Yapı analizi çalışmasının iyi bir mühendislik ekibi tarafından yapılması da ayrıca önem taşır. Yanlış uygulamalar ile gerçekleştirilen güçlendirme çalışması binaya yarar yerine zarar getirebilir.
Riskli raporunun oluşturan çalışmalar güçlendirme proje çalışmalarında da kullanılır. Bu durumu ilk başlangıcı güçlendirme çalışmaları yapılsa da riskli sürecine geçilebilir.
Bu durumda yapı, kentsel dönüşümün getirdiği faydalar olan harçlardan muafiyet, kira yardımı, devlet kredi desteği gibi avantajlardan faydalanılarak güçlendirme çalışmaları yapılabilir.
Öncelikle şunu söylemekte fayda var bilinçsizce yapılacak lokal güçlendirme yapıya faydadan çok zararı olacaktır. Özellikle kalfa mantığı ile yapılan, fiziken korozyona uğramış taşıyıcı elemanlara yapılan yapısal güçlendirme bir hesap mantığı ile yapılmadığı için sakıncalıdır.
Yapı güçlendirme çalışmalarında kesinlikle ehil mühendislik hizmeti alınmalıdır.
Bu sorunun cevabı kesinlikle hayır. Bakanlık yasayla kat maliklerinin beyanlarını esas almıştır. Yani yapı kayıt belgesi verilen bir yapının, depreme karşı dayanıklı olduğu raporu istenmiyor. Bu raporu bizim gibi uzman firmalar ve teknik üniversitelerin yapacağı analiz ve tetkikler sonucunda verilebilir. Oysa ki imar barışındaki esas tamamen beyanlar esastır.
Bina güçlendirme konusuyla ilgili sıkça sorulan sorulan soruların başında bina güçlendirme çalışmasının maliyeti yer alıyor. Bunun nedeni binanın yıkılıp yeniden yapılması veya bina güçlendirme yöntemi ile mevcut yapının yeniden yapılandırılması konularında en belirleyici faktörün bina güçlendirme işinin maliyetinin olması. Öte yandan binanın yıkılıp yeniden yapılması sürecindeki zaman maliyetleri de yapı sahiplerini veya söz konusu binada yaşayan sakinlerin aklını da fazlasıyla meşgul ediyor. Zira mevcut binanın yıkılıp yeniden yapılması ve oturuma/kullanıma uygun hale gelmesi ortalama 1 ila 1,5 yıl arasında bir süreye mal oluyor.
Peki binada bina güçlendirme çalışması yapılması durumunda bina güçlendirme çalışmasının maliyeti nedir? Bina güçlendirme maliyeti neye göre değişkenlik gösterir? Bina güçlendirme maliyeti nasıl hesaplanır?
Bina güçlendirme çalışmasının maliyetini çıkarabilmek için bina ile ilgili teknik verilere sahip olmak gerekir. Binanın yaşı, projesi, imar durumu, kullanım şekli, zemin analizi gibi teknik soruların cevapları bina güçlendirme maliyeti hesaplaması için önemli başlıklardır.
Her bina yapım yöntemi, oturduğu arazi yapısı ve projesi ile birlikte kendine özeldir. Bu nedenle bina güçlendirme maliyetini hesaplamak için öncelikle bina ile ilgili teknik testlerin tamamlanması gerekir. Teknik testler bina ile ilgili verileri ve bina güçlendirme çalışması için hangi yöntemin uygulanması gerektiğini gösterecek olan testlerdir. Betonarme güçlendirme teknikleri, bina temel güçlendirmesi, bina kolon güçlendirmesi, zemin güçlendirmesi uygulanacak yöntemler bazında zaman ve maliyet olarak birbirinden ayrılabilir.
Binadaki teknik testlerin tamamlanmasının ardından söz konusu binanın güçlendirme işleminin hangi teknikle yapılacağı ortaya çıkar. Bina güçlendirme tekniğinin ortaya çıkması ile bina güçlendirme işleminin ne kadar zamanda tamamlanacağı da belirlenmiş olur. Bina güçlendirme işlemi yöntemine göre değişkenlik gösterse de genellikle 4-6 ay gibi bir zaman dilimi içerisinde tamamlanmış olur. Zamanın daha da geriye çekilmesi bina güçlendirme maliyetini etkileyen faktörler arasında olabilir. Her ne kadar zaman maliyeti etkileyen faktörler arasında yer alsa da yapılacak işlemler için olması gereken minimum bir süre de bulunmaktadır.
Yapısal güçlendirmede, yapının mevcut durumu dikkatlice tetkik edilmelidir. Yapının mevcut statik ve mimari rolövesi alınmalıdır.
Deprem yönetmeliğinde tarif edilen şekilde, yapıda kullanılan malzeme kalitesi olarak karot numuneleri, gerekli donatı okumaları ve fiziki kontroller için beton sıyırmaları yapılmalıdır. Yapının oturduğu zemin parametrelerinin belirlenebilmesi adına sismik zemin etüdü yapılmalıdır. Elde edilen data ve parametreler ışığında mevcut yapının statik modellemesi yapılarak düşey yükler ve deprem etkisi altında davranışları belirlenir. Yapının davranışına, kullanım amacına ve sürecine göre güçlendirme metodları belirlenerek yapısal deprem güvenliği şartlarına göre yapının detaylı güçlendirme projesi çizilir.
Son yapılan düzenleme ile özellikle büyük şehirlerde binaların depreme karşı güvenliklerinin hızlıca sağlanması adına bina sahibi ve sakinlerinin güçlendirme yapabilmesi için devlet tarafından çeşitli teşvikler verilmektedir. Binalarda yer alan her bağımsız bölüm için devlet 50 bin liraya kadar 2 sene ödemesiz bina güçlendirme kredisi desteği sağlamaktadır. Dolayısıyla binasını depreme karşı güçlendirmek isteyen bina sakinleri her daire için 50 bin liraya kadar kredi desteği alabilir. Kentsel Dönüşüm kapsamında binanın yenilenmesi halinde ise 125 bin TL destek ve 18 aya kadar kira yardımı devlet tarafından sağlanır.
Yapısal güçlendirmede, yapının konstrüktif durumuna ve malzeme kalitesine bağlı olarak güçlendirme yöntemleri;
Yapısal güçlendirme maliyeti sorusunun net cevabının verilebilmesi için, yapının performans analizi yapılarak yapıya uygun güçlendirme metoduyla kapsamlı deprem güçlendirme projesinin çizilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla güçlendirmede yaklaşık maliyet hesabı için teorik bilgi, yapının yıkılarak yeniden yapım maliyetinin %50 mertebesini geçmemesi, güçlendirme yapım maliyetinin sınırlarını çizebilir. Maliyet hesabında yapının yeni imar durumuna göre kat kaybı ve yapının oturum alanının küçülmesi de dikkate alınmalıdır.
Bina güçlendirme ile ilgili daha detaylı bilgi almak için bizi arayabilirsiniz.
Uzmanla Görüşün
